γράφει ο Σπύρος Καλετσάνος (Noir)
Η πρώτη κραυγή βγήκε από τα πνευμόνια του νεογνού το Μάρτη του ’48 στη ….μά’ισσα Θεσσαλονίκη, μια πόλη που έγλυφε τις πληγές της κατοχής, που έκρυβε στη λήθη το πογκρόμ των Εβραίων της και ζούσε από κοντά τον εμφύλιο. Ήταν δεν ήταν 2 μηνών, όταν σκάει και το ζήτημα του Πολκ, το πτώμα του οποίου -Αμερικάνου δημοσιογράφου- βρέθηκε στον Θερμαϊκό. Ο ψυχρός πόλεμος κορυφώνεται, η δύσκολη δεκαετία του ’50 ακολουθεί και η μόνη παρηγοριά στη φτώχεια και την ανέχεια είναι η μουσική. Ρεμπέτικα, λαϊκά και μαζί συντελείται μια υπόγεια προσπάθεια ανάδειξης τεχνών που είχε …κλειδωμένες η …διανόηση. Jazz, ποίηση, αυτοσχεδιασμός. Διαγώνιος, Ντίνος Χριστιανόπουλος, Σάκης Παπαδημητρίου, μικρές εκδόσεις, περιοδικά, live, πειρατικό ραδιόφωνο, λέσχες, το κοινόβιο της Casa Μπιάφρα, ο Πεντζίκης, ο Ηλίας Πετρόπουλος, ο Παύλος Ζάννας, ο Γιώργος Ιωάννου κ.α., αποτελούν έναν …κόσμο που χτίστηκε μέσα στο μετεμφυλιακό κλίμα της μίας-κυρίαρχης εθνικής αλήθειας. Εκεί μέσα γεννήθηκαν και μεγάλωσαν νέοι με ανησυχίες που ψάχνοντας το δρόμο τους, μπλέχτηκαν όχι απαραίτητα άμεσα με την πολιτική, αλλά οι πράξεις τους είχαν πολιτικό στίγμα και μαζί τράβηξαν και άλλους κοντά τους. Το ’63 στην πόλη έρχεται ο Ντε Γκολ, δολοφονείται ο Λαμπράκης και μέσα σ’ ένα κλίμα που προετοιμάζει Ιουλιανά και χούντα, σκάει το βιβλίο Η Εισαγωγή στη Τζαζ του Σάκη Παπαδημητρίου (εκδ. Διαγώνιος). Τότε ο νεαρός ήταν 15 χρονών και τραγουδούσε Dylan στα πάρκα -είχε μόλις προμηθευτεί τους 2 πρώτους του δίσκους από μια ξαδέρφη εκ αμέρικα, εν μέσω των φοιτητικών αγώνων. Στην πόλη έρχονται κάποια Γερμανικά σχήματα, αλλά για τη γενιά του 15% ο ερχομός των Forminx στην πόλη έβαλε το πράγμα σε μια σειρά. Μετά ήρθαν τα γκρουπάκια που παίζαν στα πάρτι, στα κλαμπάκια, στις παραλίες, εκεί μέσα σε αυτό το πλαίσιο ενηλικιώθηκε ο Νίκος. Αυτή η περίοδος του είναι ξεχασμένη στη λήθη, μαζί με μια σειρά όμορφες ιστορίες, όπως όταν πήγε στο Άαχεν, στο Μιλάνο και από κει πίσω στη βάση αφέθηκε στις τεχνικές γνώσεις και τους πειραματισμούς. Μόνος έστυψε το μυαλό του και δημιούργησε το Αγροτικόν και ύστερα ο ιστορία τον εμφάνισε στις σελίδες της. Ο Σαββόπουλος, ο Ξυδάκης, ο Ρασούλης, η Εκδίκηση της Γυφτιάς, τα προσωπικά album, οι συναυλίες. Και πάλι όμως μια πλευρά του κρύβεται, είναι αυτή που τραβάει νέες μπάντες στο studio και τις ηχογραφεί σε συνεργασία με την Ano Kato records του Γιώργου Τσακαλίδη
Εκείνη η περίοδος των mid 80s συμπέφτει με τα δικά του προσωπικά album και τραγούδια που κατακτούν το κοινό (Αύγουστος, Οι Μάγκες Δεν Υπάρχουν Πια, Στη Ρωγμή Του Χρόνου κλπ). Ο ίδιος όμως παραμένει να παίζει θαρρείς σε 2 γήπεδα, οι νέες μπάντες έρχονται συνεχώς και οι πιο γνωστές (Τρύπες, Φατμέ), αλλά και οι άγνωστες που πιάνουν διαφορετικά ηχητικά ηχοτόπια. Jazz, πειραματισμοί, rock, punk, blues. Από τους Bicycle του Παπαντίνα το 1980 ως τον Μιχάλη Σιγανίδη το 1999 και μερικά σκόρπια στα early 00s πολλοί λησμονημένοι δίσκοι γράφουν τ’ όνομα του στην ούγια. Νίκος Παπάζογλου, μηχανικός ήχου, παραγωγός, φωνητικά, όργανα, συνθέσεις και φυσικά ο άνθρωπος πίσω από το studio.
Όσοι έψαχναν στα ράφια των δισκοπωλείων ή των παζαριών για το …θρυλούμενο ανεξάρτητο τοπικό rock, ή για λίγο ”πειραγμένα” group, χωρίς να το ξέρουν συχνά έπιαναν σφιχτά δίσκους που έφεραν τη σφραγίδα του Ινδιάνου: Anti Troppau Council, Mushrooms, Noise Promotion Company, Γκούλαγκ, Yeah!, Εκτός Ελέγχου, Ερασιτέχνες Εραστές, Νώε. Μα και Σάκης Παπαδημητρίου, Φλώρος Φλωρίδης, Mode Plagal, Μιχάλης Σιγανίδης. Το πιο αγαπημένο μου απ’ όλα είναι οι A Priori, ίσως γιατί τον φερώνυμο δίσκο τους του ’86 τον ανακάλυψα μόνος, σ’ έναν πάγκο με δίσκους, χωρίς να έχω ακούσει τίποτα γι’ αυτούς. Πλήρωσα 10 ευρώ, γύρισα σπίτι και τον έβαλα στο pick up . Ξεκίνησε η ηδονή του πλαφ και εγώ άνοιξα το εσώφυλλο διαβάζοντας μια μικρή ιστοριούλα για τα κομμάτια. Από κάτω έγραφε ηχογράφηση στο ΑΓΡΟΤΙΚΟΝ στη Θεσσαλονίκη στις 14 και 15 Νοεμβρίου 1985 σε δικάναλο μαγνητόφωνο χωρίς a posteriori επεμβάσεις στον ήχο. Ηχολήπτης ο Νίκος Παπάζογλου. Ξαφνικά όλα φώτισαν μέσα μου και μια πορεία στα χρόνια έγινε μια γραμμή από ράγες.
Φυσικά δε μπορώ να θυμηθώ πότε άκουσα Νίκο Παπάζογλου για πρώτη φορά, αλλά θυμάμαι το Μάρτη του ’98 στη Θεσσαλονίκη σε ελληνάδικο εν μέσω τριήμερης εκδρομής της Β’ Λυκείου και αφού είχε γίνει ”πέσιμο” από ντόπιους -στους οποίους την είχαν πέσει αντίστοιχα άτομα της περιοχής των Αμπελοκήπων στην Αθήνα. Έχουν μαζευτεί μπάτσοι, τελικά από τον Λευκό Πύργο φεύγουμε και πάμε στο μαγαζί. Κάποια στιγμή πέφτει το Πότε Βούδας Πότε Κούδας, τα κορίτσια εκστασιάζονται, εγώ βγαίνω ξανά για τσιγάρο, ακούγοντας παράλληλα τους στίχους. Το τσιφτετέλι και η ατμόσφαιρα με απωθεί, αλλά η φωνή και κυρίως οι στίχοι με καλούν. Εκείνη η εντύπωση κράτησε για χρόνια μια ισορροπία … αποστάσεως. Ποτέ δεν τον είδα ζωντανά, ποτέ δεν άκουσα δίσκους του, ίσως όμως εκείνη η φωτογραφία του στο καφενείο της Νισύρου, εκεί που είχε σπίτι και πήγαινε συχνά να μου άλλαξε την εντύπωση. Άλλωστε νομίζω πως δε μπορείς να μη συμπαθήσεις αυτή τη φιγούρα, έξω καρδιά, με μια εσωτερικότητα και συναισθηματικότητα, λαϊκός άνθρωπος, απλός, αγαπητός, δε μεγαλοπιάστηκε. ”Έφυγε” πριν από 10 χρόνια και εν μέσω των tributes, συλλογών, αφιερωμάτων, έσκασε και ένα δισκάκι από την …κρύπτη της δισκογραφίας. Πρόβα των Μακεδονομάχων (πρώην Fratelli) μέλος των οποίων υπήρξε ο Παπάζογλου. Έτσι ως Πρόβα εκδόθηκε ένα single από τη B Otherside, ξαναφέρνοντας στη μνήμη την ανυπαρξία δισκογραφίας πολλών ιστορικών group, ή και μουσικών σαν τον κιθαρίστα Θοδωρή Παπαντίνα, που επανέφερε στο προσκήνιο το ντοκιμαντέρ του Δημήτρη Αθυρίδη T 4 Trouble and the Self Admiration Society. Ένας τέτοιος παίχτης λοιπόν είχε χαθεί στη λήθη, μαζί με την ανωνυμία session ηχογραφήσεων και δίσκων που δεν είδαν ποτέ το φως. Ο Νίκος, κάποτε συμπαίχτης του, έβγαλε το δίσκο των Bicycle του ’81 και αργότερα η πρώτη ανεξάρτητη ετικέτα της Θεσσαλονίκης CVR του Βατσέρη, συμπεριέλαβε τη συμμετοχή του με τους Rodondo Rocks. Από εκεί αργότερα πέρασε ο Γιώργος Χριστιανάκης, ενώ στη συλλογή εμφανιζόταν ο Alexandros Perros με τους East of Eden. Από εκεί το νήμα ξετυλίγεται με τις Τρύπες, τα καινούργια label, fanzines, live.
Η Θεσσαλονίκη δε σταμάτησε ποτέ να ”παράγει” rock σχήματα: Εταιρεία Καλλιτεχνών (με τον Παπαντίνα), Ερημίτες, Nemo, Μωβ. Μαζί τους -ή μάλλον νωρίτερα- εμφανιζόταν και ο Ζηλωτής. Αρχές δεκαετίας ’70 ο Παπάζογλου μαζί με τον Σαράντη Κασσάρα και μερικούς ακόμα μουσικούς δοκιμάζουν …διεθνή καριέρα, και μιας και ο ντράμερ της μπάντας Ρούλης Πυρίλλης ζούσε στο Άαχεν της Γερμανίας (δυτικής τότε) πήγαν έπαιξαν live -μαζί με τους σπουδαίους Rufus Zuphall, για όποιον κατέχει τα του κοσμικού ροκ (kraut), καταλαβαίνει περί τι μπαντάρας μιλάμε!- και κατέληξαν στο Μιλάνο. Εκεί μπήκαν στο studio με παραγωγό το Νίκο Παπαθανασίου, αδερφό του Βαγγέλη -άλλη μια πολύ παραγνωρισμένη μορφή, με τρομερό έργο στην Ιταλία- εκείνες όμως οι ηχογραφήσεις έμειναν και μένουν ακόμα στα συρτάρια. Μόνο το τραγούδι Χτες το Βράδυ που υπάρχει στο Χαράτσι αποτελεί σύνδεσμο -τότε το τραγουδούσαν στα Αγγλικά- με εκείνη την περίοδο. Ακολούθησε συνεργασία με τον Πασχάλη -τον οποίο κάποτε αντικατέστησε στους Olympians, τραγουδώντας στα Αγγλικά μόνο- έπειτα γεννήθηκε το Αγροτικόν και μετά ήρθαν οι Αχαρνής του Διονύση. Από την Παράβαση και πέρα όλα είναι γνωστά και χιλιοειπωμένα.
Μούσα καρβουναρού,
θράκα μου πυρωμένη,
σπιθίτσα φουντωμένη
μ’ αναπνοές τρελού.
Βαρδάρη που μιλά
σαν ψάρι φαγωμένο,
αχ, πολλαπλασιασμένο
και σαν καρβέλι να.
Όλα, ίσως όχι π.χ. προσωπικά ψάχνω ν’ ακούσω μια ηχογράφηση του παρέα με τους Φλωρίδη και Παπαδημητρίου από το 1979. Εκδόθηκε μόνο σε κασέτα και αφορούσε το έργο του Tom Stoppard Travesties, σκηνοθετημένο από τη Ρούλα Πατεράκη που παίχτηκε στο θέατρο Άδωνις το Δεκέμβρη του ’79. Και άλλα, όσο ψάχνεις βρίσκεις.
More Posts for Show: Noir